Oczarowana czarownym Czarytorium

Wyznaję, że jestem kompletnie oczarowana nowym przekładem pierwszego tomu przygód Alicji...! Książka tak mnie zaczarowała, że zupełnie straciłam poczucie czasu, obowiązku tudzież miejsca (pustego - na blogu), za to teraz zmagam się z poczuciem winy związanym z powyższymi stratami... Dość jednak lawirowania wokół tematu - do rzeczy, a raczej - do książki!

Lewis Carroll 
Perypetie Alicji na Czarytorium 
w niewiernym przekładzie Grzegorza Wasowskiego 
a także 
Ewa Rajewska Nonsens pełen sensu - «Jabberwocky» Lewisa Carrolla 
Wydawnictwo Wasowscy, Warszawa 2015
ISBN 978-83-934972-1-8

Jak widać na załączonym obrazku lekturze sprzyjało towarzystwo herbaty (mocnej i czarnej, bez mleka) oraz pewnej świnki (Świniorodka?), która podczytywała mi tekst przez ramię...

Ogłaszam publicznie, że zrewidowałam swój pogląd na kwestię tłumaczenia w ogóle, a Alicji... w szczególności. Do tej pory uważałam, że najlepszy jest przekład dyskretny, prawie niewidoczny, dlatego lubiłam wydania książek o Alicji przełożone przez Macieja Słomczyńskiego, zaś jego pracę określałam jako transparentną. Teraz jednak uważam, że słowo "transparentny" obok znaczenia "niewidoczny" zawiera także "przezroczysty" a zatem bezbarwny. Po przeczytaniu przekładu Grzegorza Wasowskiego (niewiernego, jak uczciwie uprzedza Autor tegoż, tzn. przekładu oczywiście) teksty innych tłumaczeń "Alicji...", autorstwa Macieja Słomczyńskiego, ale także wielu innych tłumaczy, wydają mi się absolutnie bezbarwne i nijakie! 

Grzegorz Wasowski wykonał benedyktyńską pracę przedzierając się nie tylko przez meandry wieloznaczności oryginalnego tekstu Carrolla, ale także studiując (wnikliwie!) prace swoich poprzedników w zapasach z wiktoriańskim angielskim testem pełnym parodii, aluzji i innych lingwistycznych przyjemności. Co więcej - jak sam przyznaje w Zakończeniu, opublikowanym także w powyższym tomie - zmagał się nieraz tygodniami z opornymi słowami czy zwrotami i dopiero gdy okazywały się być absolutnie nieprzekładalne decydował się na odejście od sensu oryginału w stronę oryginalnego (czytaj: zaczerpniętego z oryginalnego tekstu) humoru. Zatem - paradoksalnie! - w niektórych miejscach przekład znacząco odbiega od oryginału właśnie z powodu szacunku tłumacza dla tekstu Carrolla tudzież dla polskiego czytelnika. Przyznać też muszę, że dzięki temu książkę czyta się nie tylko bardzo płynnie (czego nie można powiedzieć o niektórych spośród poprzednich przekładów), ale jest najzabawniejszą wersją przygód Alicji, jakie czytałam (włączając oryginał). 

Lektura i oglądanie tego tomu przypomina spożywanie pięciodniowego obiadu z przystawkami przed nim i deserem po - to prawdziwa uczta dla zmysłów, wszystkich sześciu (jeśli ktoś lubi smak papieru), z uwagi na to, że szósty zmysł to, oczywiście, poczucie humoru. Tekst właściwy, ilustracje (21 ilustratorów!), Zakończenie (czyli posłowie) oraz kwestie wierszowane z Through the Looking-Glass, a także szkic krytyczny dr Ewy Rajewskiej i zamieszczone w Aneksie teksty wszystkich polskich przekładów poematu Jabberwocky - ofiarowane szczodrze czytelnikom w jednym tomie to nie tylko wyśmienita i wymagająca lektura, ale także róg obfitości dla wszystkich alicjofilów. Gdy osoba taka, nasycona wielozmysłowo smaczną lekturą, pada bez zmysłów na podłogę lub inną płaską powierzchnię o zrównoważonej grawitacji, na twarzy jej/jego wciąż błąka się uśmiech zadowolenia, radości i niedowierzania jednocześnie. Jak to - zatem jest to możliwe? Tłumaczowi udało się oddać Carrollowski humor używając innych słów, nawiązań kulturowych i odmiennych rymów! A jednocześnie, gdzieś spod spodu, wyziera smutna konkluzja: dopiero teraz! Dlaczego nie udało się nikomu wcześniej?! Jakieś drobne półtora wieku czekaliśmy na tak genialnie bliski oryginałowi klimat, zabawnie zbzikowanych bohaterów i krainę, w której - co prawda - nie ma czarów, ale jest czarownie a czytelnik opuszcza ją absolutnie oczarowany.

Dziękując panu Grzegorzowi Wasowskiemu za cudowną książkę, a także za polot, splot humoru i muzycznego wyczucia rytmu tekstu oraz słowotwórstwo wysokich lotów postanawiam w kolejnych postach przyjrzeć się bliżej samemu tłumaczeniu a także wizualnej oprawie woluminu.

Jeśli szukacie ulubionego tłumaczenia "Alicji..." - przestudiujcie dokładnie wszystkie dwanaście przekładów. Mam to już za sobą - patrzę właśnie na okładkę mojego ulubionego polskiego wydania "Alice's Adventures in Wonderland". Jego fotografię możecie zobaczyć na początku tego postu.

Rewolucyjna Alicja nadciąga!

Na dniach ukaże się nowy, rewolucyjny przekład przygód Alicji. Przyznam, że czekam na niego z niecierpliwością od kilku dobrych miesięcy, ale to już tylko kwestia dni. Mowa o tym niezwykłym tomie:

 Lewis Carroll

Perypetie Alicji na Czarytorium

w niewiernym przekładzie Grzegorza Wasowskiego

zawiera prace 21 ilustratorów

Wydawnictwo Wasowscy

Warszawa 2015

ISBN 978-83-934972-1-8

Autorem tego niezwykłego przekładu jest pan Grzegorz Wasowski, który obok licznych zalet posiada i tę, że jest wielkim miłośnikiem Lewisa Carrolla w ogóle, a Alicji w szczególe. Po pierwszym pobieżnym przejrzeniu tekstu stwierdzić muszę, że jest on rewolucyjny (co jest już zresztą widoczne na etapie tytułu) i zawiera wszystkie istotne dla tego dzieła elementy - niepowtarzalny humor, lekkość, nonsens, genialne słowotwórstwo oraz melodyjność (rytm i rym w sekwencjach wierszowanych).

Pyszny ten wolumin kryje (i odkrywa podczas lektury) same przyjemności dla Czytelnika, a dla miłośnika Alicji i Carrolla (do których należy pisząca te słowa) jest to prawdziwa uczta, ba! nawet nie-od-rzeczy podwieczorek. Zawiera bowiem następujące smakołyki (smaku łyki):

• niepowtarzalnie brawurowy przekład Alice's Adventures in Wonderland autorstwa Grzegorza Wasowskiego,
• przekłady wszystkich wierszowanych sekwencji (wierszy) z Through the Looking-Glass, and What Alice Found There autorstwa tegoż Grzegorza Wasowskiego,
•  ilustracje 21 (!) artystów, wśród nich m. in. samego Lewisa Carrolla oraz Arthura Rackhama, Gertrude Kay czy Olivera Herforda,
• tekst krytyczny dr Ewy Rajewskiej Nonsens pełen sensu – „Jabberwocky” Lewisa Carrolla,
• poemat Carrolla Jabberwocky oraz teksty wszystkich jego polskich tłumaczeń autorstwa: Macieja Słomczyńskiego, Janusza Korwin Mikkego, Juliusza Wiktora Gomulickiego, Roberta Stillera, Stanisława Barańczaka, Leszka Lachowieckiego, Jolanty Kozak, Antoniego Marianowicza, Katarzyny Dmowskiej, Bogumiły Kaniewskiej, Magdaleny Machay, Tomasza Misiaka i Grzegorza Wasowskiego,
• reprodukcje fotografii wykonanych przez Lewisa Carrolla.

Bardziej szczegółowa analiza tomu wkrótce!

To pozycja obowiązkowa dla osób zafascynowanych Alicją oraz dla poszukujących swojego ulubionego przekładu Alice's Adventures in Wonderland. Może okaże się, że to właśnie ten?

♠      ♣      ♥       ♦

Warto przypomnieć, że Wydawnictwo Wasowscy wydało (w 2012 roku) także Obławanturę przez Wążarłacza i łowybryki wokół Żreka (The Hunting of the Snark. An Agony in Eight Fits) Lewisa Carrolla w przekładzie Wojciecha Manna i Grzegorza Wasowskiego

Mam nadzieję, że niedługo uda mi się napisać więcej o tej książce.

Odnajdując zaginione

Czy wiecie, jak to jest mieć marzenie? Od jakiegoś czasu miałam takie: pewnego dnia odwiedzam kogoś, kto mieszka w starym rodzinnym domu, odziedziczonym po dziadkach albo pradziadkach. Chodzimy po nim, zaglądamy w różne zakamarki, wreszcie idziemy a strych. Buszujemy w starych skrzyniach, oglądamy stare papierzyska, pożółkłe tomy i nagle wśród nich... zaginiona "Alinka"!

Rzeczywistość okazała się jednak być inna, ale nie mniej baśniowa i zaskakująca.

Odkrycia rzekomo zaginionej książki "Przygody Alinki w krainie cudów", zawierającej pierwszy polski przekład z 1910r. "Alice's Adventures in Wonderland" L. Carrolla dokonała pani doktor Ewa Rajewska, zajmująca się teorią i praktyką przekładu literackiego z języka angielskiego, zaś wydaniami "Alicji" od roku 2000. Właśnie w tymże roku pani dr Ewa znalazła tę książkę w katalogu kartkowym w filii Biblioteki Raczyńskich na podpoznańskim Fabianowie. Pani dr Rajewska opisała to odkrycie w swojej książce "Dwie wiktoriańskie chwile w Troi, trzy strategie translatorskie" (która zasługuje na osobny post). Książka "Przygody Alinki w krainie cudów" znajduje się obecnie w Bibliotece Raczyńskich w samym Poznaniu i jest dostępna dla czytelników (!), oczywiście w archiwum. Mam nadzieję, że wkrótce uda mi się ją zobaczyć.

Wszystko to wiem od samej pani Ewy Rajewskiej, która z dużą życzliwością i sympatią podzieliła się ze mną różnymi informacjami i materiałami, za co w tym miejscu ogromnie dziękuję i pozdrawiam życząc wielu jeszcze tak wspaniałych osiągnięć.

Zaś na całą tę historię naprowadził mnie, jak również skontaktował z panią Ewą, pan Grzegorz Wasowski, zdeklarowany alicjofil, który wraz z małżonką, panią Moniką, prowadzi Wydawnictwo Wasowscy (które też zasługuje na osobny wpis). Dzięki wielkiemu sercu państwa Wasowskich oraz ich słabości (a raczej siły sympatii) do miłośników Alicji i Carrolla otrzymałam kopię "Alinki w krainie cudów"! Ogromne uśmiechy, ukłony i podziękowania!

Obdarowana przez tak fantastyczne osoby, nie mogę nie podzielić się z innymi tymi wspaniałościami.

Zatem od początku:

Ludwik Karrol

Przygody Alinki w krainie cudów,

z 90-go angielskiego wydania spolszczyła Adela S.,

z 38 obrazkami,

Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie, 1910

Z uwagi na to, że tłumaczenie zasługuje na wnikliwą analizę, dziś ograniczę się tylko do ilustracji.

Mamy tu ciekawy przykład podejścia do ilustracji. Przez analogię do tłumaczenia można by powiedzieć, że ilustrator (nieznany, niestety) dokonał "spolszczenia i zaktualizowania" oryginalnych ilustracji sir Johna Tenniela. W efekcie uzyskał ilustracje, które można podzielić na 4 grupy:

1. przedruki oryginalnych ilustracji Tenniela (poniżej przykład - porównanie ilustracji z "Alinki" i z jednego z wydań polskich z ilustracjami oryginalnymi):

   

    2. ilustracje lekko zmodyfikowane (zmieniona zazwyczaj postać głównej bohaterki, zgodnie z aktualną  modą damską oraz fryzjerską; z lewej strony lub w górnej części ilustracji Alinka):

Ciekawostką jest to, iż nawet na zmodyfikowanych ilustracjach zostawiono charakterystyczną sygnaturę (splecione inicjały J i T) Johna Tenniela;

3. ilustracje inspirowane oryginalnymi, o zmienionej kompozycji i układzie, a nawet z innymi postaciami:

4. nowe ilustracje, obrazujące to, czego nie było w oryginalnych:

Alinka biegnie za królikiem,

 

Alinka w domu Białego Królika,

korowód z Królową.

A tutaj przykład dodatkowej ilustracji (po prawej), inspirowanej nieco sąsiednią, oryginalną (po lewej) autorstwa Tenniela:

Co ciekawe, ilustracje rozłożone są w książce dość równomiernie  - co kilka stron. Jednak pod koniec książki (przez ostatnie 10 stron) zupełnie ich brak. Ostatnią jest Alicja w sądzie na s. 105.

Zachwycająca lektura i oglądanie!

Ciąg dalszy nastąpi :-)